Mọc vân ám - món ngon ngày Tết cổ truyền đã dần lùi xa vào dĩ vãng

Chủ Nhật, Ngày 15 Tháng 1, 2023, 19:29Đăng bởi: Admin

 

"Mọc vân ám" là một món ăn đặc trưng của ẩm thực Hà Nội xưa, nó đòi hỏi sự kỹ lưỡng và sành sỏi trong quá trình chuẩn bị cũng như chế biến để tạo ra món ăn đặc trưng, với vị tuyệt vời, độc đáo.

Người Việt vẫn luôn tự hào về một nền văn hóa ẩm thực đậm đà nét cổ truyền. Thời gian qua đi, ngày càng xuất hiện thêm nhiều món ngon nhưng có những món ăn đã in đậm trong tiềm thức, để mỗi khi nhớ về đều khắc khoải trông mong có thể tìm lại được hương vị xưa cũ ấy.

Bát Tràng xưa của Hà Nội nổi tiếng với canh măng mực, giúp "xả xui" - cầu may trong mâm cúng dịp ông Công ông Táo và ngày 30 Tết. Nhưng sẽ chẳng còn mấy ai nhớ về một món ngon khác đã dần lui vào dĩ vãng, món mọc vân ám.

Mọc vân ám - tinh túy ẩm thực Hà Nội xưa

 

Có thể nói, mọc vân ám là món ăn chứa tinh túy và hồn cốt của ẩm thực Thăng Long xưa. Sự cầu kỳ và sành sỏi trong từng công đoạn làm nên món ăn này đã khắc họa được nét tài hoa của người Hà Nội.

Mọc vân ám, nghe mỹ lệ nhưng thực chất đó là món thịt đông.
Mọc vân ám, nghe mỹ lệ nhưng thực chất đó là món thịt đông.

Mọc vân ám, tựa như mây phủ trắng bên ngoài bao bọc lấy những viên ngọc đủ màu sắc ở bên trong. Thực ra, ấy là lớp nước thạch bì đông phủ lấy những viên mọc 5 màu tượng trưng cho sự cân bằng Âm dương và Ngũ hành. Người ta làm thế nào để tạo ra những viên mọc màu sắc đó và món ăn này liên quan gì đến những thuyết Âm dương, Ngũ hành xa xôi ấy?

 

Cũng là thịt đông, nhưng khác với bình thường, để làm nên món mọc vân ám này phải dùng nhiều tâm sức. Từ lúc cất công chọn nguyên liệu, nhuộm màu mọc, nấu chín và đổ khuôn ra sao, đều đòi hỏi sự tỉ mẩn tài hoa của người chế biến. Để thành phẩm mọc vân ám có lớp bao phủ bên ngoài trong suốt (chính là nước ninh xương và bì lợn) tựa như mây phủ (vân ám) ôm trọn lấy những viên mọc giò đủ màu sắc bên trong.

Mọc vân ám, món ngon Tết cổ truyền thấm đượm thuyết Ngũ hành của người xưa.
Mọc vân ám, món ngon Tết cổ truyền thấm đượm thuyết Ngũ hành của người xưa.

 

Có lẽ chính vì sự cầu kỳ ấy mà trong nhịp sống bận rộn hiện nay, món ngon Tết cổ truyền này đã vắng bóng trên mâm cỗ. Và cũng ít ai có thể nấu được đúng vị xưa. Bởi người ta cho rằng, không chỉ là kỹ thuật nấu ăn, người thực hiện món mọc vân ám ngon chắc hẳn phải hiểu biết về ẩm thực và tình yêu xứ sở sâu đậm lắm.

Nấu mọc vân ám là thử độ tận tụy với ẩm thực. Thời bây giờ người ta quả thực là bận rộn, nhiều nhà còn dở việc đến tận chiều 30 Tết thì khó có thời gian để nấu mọc vân ám cần từng chút tỉ mẩn. Có nhà nấu thịt đông, có người lại chọn mọc đông và cũng có nhà đặt sẵn mâm cỗ cho nhanh gọn chứ thời gian đâu mà "dông dài" với món ăn cầu kỳ này.

Nấu mọc vân ám quả thực cầu kỳ và tỉ mẩn...

Người Hà Nội xưa vẫn tinh tế trong từng cử chỉ nấu ăn và khéo léo ở việc nhuộm màu từ nguyên liệu tự nhiên. Màu đỏ của gấc thịt, màu xanh của lá nếp, màu vàng của hạt dành dành, màu đen của nấm hương, mộc nhĩ ngâm nở, băm nhỏ và màu trắng ngà nhạt từ giò sống. Toàn là những nguyên liệu dễ tìm phải không? Nhưng trên thực tế, màu xanh trước kia không phải dùng lá nếp mà phải dùng màu xanh tự nhiên từ lá mảnh cộng.

Nguyên liệu làm mọc vân ám
Mảnh cộng, còn gọi là bìm bịp hay xương khỉ, trong Y học cổ truyền loại lá này tính ngọt, vị bình có khả năng giải độc gan và thanh nhiệt. (Ảnh: Bùi Thủy).

 

Giò sống làm gốc mọc không đơn thuần là xay nhuyễn thịt mà phải gồm giò sống trộn với bì lợn sạch mỡ theo tỉ lệ nhất định, băm nhỏ, thêm mộc nhĩ trắng, hạt tiêu trắng và một vài gia vị khác trộn đến dẻo rồi mới chia phần để nhuộm màu.

Những viên mọc được lên màu xong sẽ được hấp riêng từng màu, không hấp chung với nhau và cũng không được luộc.

Phần nước đông, lại cầu kỳ thêm một bậc nữa. Chậm rãi, bình tĩnh, không được vội vàng. Bởi phần nước đông này sẽ quyết định món mọc vân ám có thành "tinh túy" hay không. Nước đông trong hơi hơi mờ như pha lê, ôm trọn nhìn rõ các viên mọc màu sắc thì mới đúng. Nếu nước đông đục và lợn cợn thì món mọc vân ám sẽ giảm độ ngon.

Ninh nước bì lợn cần canh lửa và thời gian chuẩn để không bị đục.
Ninh nước bì lợn cần canh lửa và thời gian chuẩn để không bị đục. (Ảnh: Bùi Thủy).

Bì lợn giàu collagen tự nhiên thế nên càng phải được ninh nhừ căn trên lửa vừa. Bì cạo sạch mỡ, dùng nước muối và chanh tươi, nước cốt gừng chà xát cho sạch, giúp loại bỏ mùi hôi. Tiếp đó, phải chần qua nước nóng cho trôi hết cặn bẩn. Rồi mới cho bì lợn vào nước lạnh đã đặt sẵn củ gừng và hành tím nướng kèm chút muối.

Ninh nước đông phải dùng lửa nhỏ và vừa, để sôi lùng bùng là nước bì sẽ ra màu trắng sữa, hỏng cả món ăn. Nước ninh bì phải hớt bọt liên tục đến khi sánh nhẹ, bì hơi rệu ra thì vớt hết bì ra. Để lắng lấy phần nước trong.

 

Những viên mọc ngũ sắc được hấp riêng sau đó mới cho vào bát nhỏ và đổ nước ninh bì lợn.
Những viên mọc ngũ sắc được hấp riêng sau đó mới cho vào bát nhỏ và đổ nước ninh bì lợn. (Ảnh: Bùi Thủy).

Bì lợn và xương lợn khi dùng ninh nước phải loại lợn ngon, nuôi tự nhiên chứ không phải loại lợn được thúc lớn bằng tăng trọng. Bát đựng mọc vân ám nhỏ xinh vừa vặn trong khuôn đĩa chứ không dùng bát tô. Không dùng dầu ăn, trong lòng bát sẽ được xoa một lớp mỡ nước thật mỏng, để khi úp xuống đĩa dễ dàng hơn. Đặt đậu Hà Lan và cà rốt tỉa hoa cánh tròn đã trụng qua nước sôi vào trước. Xếp 5 viên mọc 5 màu xen kẽ rồi đổ nhẹ nhàng phần nước ninh bì lên để món ăn dần đông lại. Khi dùng thì úp xuống đĩa và bày vào mâm cỗ cúng, cỗ đãi khách là được.

...nhưng giàu ý nghĩa

Đĩa mọc vân ám nhỏ xinh, tròn trịa đủ màu sắc có ý nghĩa không nhỏ khi được bày trong mâm cỗ Tết của người Hà Nội. Một món ăn không có công thức cụ thể và định lượng rõ ràng, sự tinh túy nằm ở kinh nghiệm ẩm thực Hà thành xưa để cho ra được hương vị vừa vặn nhất.

Món ăn gửi gắm nhiều tâm huyết

Tại sao mọc vân ám lại ý nghĩa trong mâm cỗ Tết đến thế? Điều đầu tiên phải là sự chắt chiu tâm huyết được dồn vào từng công đoạn. Mỗi bước đều phải thật tỉ mẩn và tinh tế. Chẳng hạn đông như thạch thì dễ, mua gelatin là xong, tiết kiệm được cả mớ thời gian. Nhưng rồi nước đông lên gặp gió là vữa, đâu còn nguyên vẹn một đám mây ngũ sắc tròn đẹp nữa.

Nhiều người còn thắc mắc, màu xanh thì dễ rồi, lá dứa hay cải bó xôi xay nhuyễn, chắt lấy nước thì không ra màu xanh hay sao? Nhưng màu xanh của lá mảnh cộng thì khác lắm, so sánh lại thấy khập khiễng, còn gì là thượng phẩm nữa. Vậy mà giờ phố xá không tìm được lá mảnh cộng thì có người cũng phiên phiến cho qua.

Với sự cầu kỳ khi thực hiện, món ngon ngày Tết mọc vân ám đã thất truyền
Với sự cầu kỳ khi thực hiện, món ngon ngày Tết mọc vân ám đã thất truyền, rơi vào dĩ vãng, khó phục dựng được hương vị xưa. (Ảnh: Bùi Thủy).

 

Món ăn hội tụ tinh hoa vũ trụ

Nghe vũ trụ xa xôi nhưng ý nghĩa nhân sinh lại thật gần. Món cổ truyền mọc vân ám ngon và quý ở chỗ, 5 viên mọc 5 màu khác nhau tượng trưng cho Ngũ hành Kim (màu trắng ngà của giò sống), Mộc (màu xanh lá của lá mảnh cộng, nay được thay thế bằng lá nếp hoặc cải bó xôi dễ tìm hơn), Thủy (màu đen của nấm hương và mộc nhĩ băm nhỏ), Hỏa (màu đỏ của thịt gấc chín già), Thổ (màu vàng của hạt dành dành).

Thuyết Ngũ hành thể hiện vận động của sự sống được ứng dụng hài hòa vào ẩm thực. Đây cũng là một triết lý của người Việt xưa tượng trưng cho sự vận hành của thời gian qua bốn mùa Xuân (thuộc Mộc), Hạ (thuộc Hỏa), Thu (thuộc Kim), Đông (thuộc Thủy) và Tứ quý (tháng cuối của mỗi mùa, thuộc Thổ). Bát mọc vân ám tròn (Thiên) đặt trên đĩa vuông (Địa) tượng trưng cho sự cân bằng Âm dương. Bát mọc vân ám đặt trên đĩa oval lại giống hình thỏi vàng tài lộc, đó chẳng phải là tượng trưng cho may mắn hay sao?

Điều ấy biểu tượng cho mong muốn và ước vọng cuộc sống tròn đầy, viên mãn, vạn sự như ý, đắc tài đắc lộc. Món mọc vân ám trong mâm cỗ cổ truyền cũng là tấm lòng thơm thảo của cháu con dâng lên ông bà tổ tiên, thấm đượm hai chữ hiếu sinh và quy luật thuận theo tự nhiên để đạt được hạnh phúc.


Giúp cộng đồng biết tình trạng quán khi

Những Văn hóa ẩm thực việt với loại thực phẩm là

Lại đến mùa sứa đỏ đặc sản Hà Nội gọi hè về

Mỗi độ xuân qua hè tới, khi cái nắng đầu mùa bắt đầu len lỏi khắp các con phố, người Hà Nội lại có dịp săn lùng một món ăn đặc trưng, dân dã nhưng đầy cuốn hút sứa đỏ.

Tại sao ở miền Nam ngày vía Thần Tài lại cũng cá lóc nướng

Theo nhiều chuyên gia phong thủy, người dân Nam Bộ có quan niệm cúng cá lóc nướng ngày vía Thần Tài sẽ đem đến nhiều may mắn, tài lộc cho gia chủ.

Những món cần có trong Bộ tam sên cúng Thần Tài

Ngày vía Thần Tài hay cúng Thần Tài đầu năm rơi vào mùng 10 tháng Giêng âm lịch. .Vào ngày này, người Việt bày biện mâm cúng để cảm tạ những phước lành mà Thần Tài và những món cần có trong Bộ tam sên cúng Thần Tài thường phải có 3 món này!

Cách chuẩn bị mâm cơm cúng tất niên cho gia đình?

Mâm cơm cúng tất niên không cần quá cầu kỳ, chủ yếu thể hiện được tấm lòng của người cúng để tri ân đất, trời, thần linh đã phù hộ gia đình trong năm qua.

Hướng dẫn chi tiết cách bày mâm cúng giao thừa

Tết đang đến gần, không khí xuân ấm áp lan tỏa khắp nơi. Đây cũng là thời điểm nhà nhà chuẩn bị sửa sang, mua sắm những vật dụng cần thiết để chờ đón giao thừa.

Lý do ban thờ ngày Tết lúc nào cũng có mâm ngũ quả?

Mâm ngũ quả trên ban thờ ngày Tết không chỉ có tác dụng trang trí mà còn ẩn chứa rất nhiều ý nghĩa tâm linh quan trọng trong truyền thống dân tộc ta.

Ý nghĩa của quả dừa trong mâm ngũ quả ngày Tết Việt

Dừa, một loại quả quen thuộc và giản dị, có vẻ ngoài vừa cứng cáp vừa tươi mới. Từ dừa cũng mang đến sự tương đồng với từ vừa.

Những món ăn truyeeng thống trong mâm cỗ cúng Rằm tháng 7

Cỗ cúng Rằm tháng 7 không đòi hỏi phải mâm cao, cỗ đầy quan trọng là ở lòng thành của mỗi người, nhưng vẫn nên có những lễ vật cơ bản.
Top 9 đồ uống giúp tăng cường lưu thông máu hiệu quả.

Top 9 đồ uống giúp tăng cường lưu thông máu hiệu quả. 146 người xem

Khám phá 9loại đồ uống giúp tăng cường lưu thông máu hiệu quả. Tìm hiểu bí quyết cải thiện tuần hoàn, tăng cường sức khỏe tim mạch và toàn thân
Những loại rau nào dễ ngậm thuốc trừ sâu khi ăn nhớ rữa sạch

Những loại rau nào dễ ngậm thuốc trừ sâu khi ăn nhớ rữa sạch 131 người xem

Mỗi khi đi chợ mua rau củ, thứ mà các bà nội trợ lo lắng nhất là rau có bị phun thuốc trừ sâu hay không. Vậy làm sao để phát hiện loại rau củ quả dễ ngậm thuốc trừ sâu
Gạo lứt siêu thực phẩm mang nhiều lợi ích cho sức khoẻ

Gạo lứt siêu thực phẩm mang nhiều lợi ích cho sức khoẻ 131 người xem

Gạo lứt là loại ngũ cốc chưa đánh bóng, giữ lại nhiều chất dinh dưỡng hơn so với gạo trắng đã đánh bóng. Nó được ví như là siêu thực phẩm
Top 9 lợi ích của mỡ lợn đối với sức khoẻ

Top 9 lợi ích của mỡ lợn đối với sức khoẻ 132 người xem

Theo các chuyên gia dinh dưỡng việc sử dụng mỡ đúng cách sẽ mang lại 9 lợi ích rất tốt cho sức khỏe sau đây
Lại đến mùa sứa đỏ đặc sản Hà Nội gọi hè về

Lại đến mùa sứa đỏ đặc sản Hà Nội gọi hè về 128 người xem

Mỗi độ xuân qua hè tới, khi cái nắng đầu mùa bắt đầu len lỏi khắp các con phố, người Hà Nội lại có dịp săn lùng một món ăn đặc trưng, dân dã nhưng đầy cuốn hút sứa đỏ.
Rau khoai lang: 8 lợi ích bất ngờ cho sức khỏe

Rau khoai lang: 8 lợi ích bất ngờ cho sức khỏe 134 người xem

Bạn có biết rau khoai lang mang lại 8 lợi ích sức khỏe đáng ngạc nhiên? Tìm hiểu ngay những công dụng tuyệt vời giúp bạn cải thiện sức khỏe một cách tự nhiên.
Phát hiện Sôcôla đen làm giảm nguy cơ mắc bệnh tiểu đường

Phát hiện Sôcôla đen làm giảm nguy cơ mắc bệnh tiểu đường 140 người xem

Ngoài việc thỏa mãn cảm giác thèm ăn, sôcôla có thể mang lại một số lợi ích cho sức khỏe, đặc biệt là sôcôla đen.
Top 10 trái cây giàu magie tốt cho sức khỏe

Top 10 trái cây giàu magie tốt cho sức khỏe 157 người xem

Bạn muốn bổ sung magie một cách tự nhiên? Đừng bỏ qua danh sách 10 loại trái cây giàu magie này!